Geschiedenis van de belangrijkste flipperkast fabrikanten in de USA

Dit artikel gaat niet over de geschiedenis van de flipperkast zelf. Daar bestaan reeds voldoende artikels van op het internet, die gedetailleerd vertellen hoe het franse bagatelle spel werd geautomatiseerd, en in de loop der jaren van score tellers, bumpers en flippers werd voorzien.
Nu bespreken we de bekendste Amerikaanse bedrijven die flipperkasten hebben geproduceerd. Ze hebben bijna allemaal een hele lange geschiedenis achter de rug. Zo werd Gottlieb in 1927 gestart door David Gottlieb, Williams in 1946 door Harry Williams, en Bally's geschiedenis begon in 1932: opgericht door Ray Moloney.

Overnames, faillissementen, naamsveranderingen, enz doen de geschiedenis van de ene firma overlopen in die van de andere. Dochterondernemingen die werden afgestoten konden soms zo sterk groeien dat ze tientallen later zelf hun voormalig moederbedrijf in handen kregen.
Opvallend is dat er eigenlijk maar een handvol personen (of families) leiding hadden over de meeste van deze firmas. Traditionele artikels over de geschiedenis van flipperkasten bespreken meestal alles per firma, maar ik heb er voor gekozen om alles te groeperen per familie/individu.

Gottlieb

De firma Gottlieb produceerde het langste van al flipperkasten als een familiebedrijf: 50 jaar, van bij de oprichting in 1927 tot wanneer het in 1977 werd verkocht aan Colombia Pictures. Ze maakten in het prille begin mechanische flipperkasten (pintables), Baffle Ball is de bekendste.
In 1935 schakelde men over naar electrische toestellen. Ze waren ook de eerste om flipperbats toe te voegen op het speelveld, namelijk met Humpty Dumpty in 1947, de eerste 'echte' flipperkast.

Gottlieb Humpty Dumpty - de eerste pintable met flippers. Foto door Gregory Johnson.

Vanaf 1977 was het als dochteronderneming van Columbia was het mogelijk om flippers met themas van films en comics te maken, zoals Pink Panther en Spiderman.
Naast flipperkasten produceerde men ook videospellen, zoals bv Q-Bert, waar men dan ook een flipperkast van maakte: Q*Bert's Quest.

Na enkele jaren werd Columbia Pictures zelf door Coca-Cola opgekocht. De Gottlieb dochteronderneming kreeg in 1983 de naam Mylstar.
In 1984 wou Coca-Cola hen sluiten. Uiteindelijk werd ze overgenomen door Gilbert Pollock (toenmalig manager) samen met de familie Fesjian (van de firma Mondial, een grote distributeur) en werd Premier Technology opgericht.
Zij maakten flippers onder de naam Gottlieb tot ze in juli 1996 de deuren sloten. Barb Wire was hun laatst geproduceerde flipperkast.
Mondial Group bezit nog steeds de rechten op de Gottlieb flipperkasten.

De Gottlieb familie was na de verkoop aan Colombia Pictures nog steeds geinteresseerd in flipperkasten.
David Gottliebs zoon Alvin richtte samen met zijn zoon Michael in 1992 de firma Alvin G. op. Ze hebben enkele modellen ontworpen maar zijn in 1994 gestopt toen bleek dat ze een te klein marktaandeel konden veroveren.

Roy Moloney

Roy Moloney begon niet als fabrikant, maar was vooral een goede verkoper. Hij verkocht amusementstoestellen van andere fabrikanten. Toen Gottlieb hem niet voldoende toestellen kon leveren om aan de vraag te voldoen, begon hij zelf goedkope pintables te maken: Ballyhoo.
De naam Ballyhoo en de tekening op de flipperkast waren gebaseerd op een humoristisch magazine met dezelfde naam.

Uiteindelijk begon Roy zijn eigen firma: Bally, genoemd naar de kast die hem zo'n succes opleverde.
Hij bleef Bally leiden tot aan zijn dood in 1958. Naast flipperkasten had Bally vooral succes met gokkasten (eenarmige bandieten).

In 1963 werd de firma door een groep investeerders overgenomen. Die groep nam in de loop der jaren onder meer Midway (fabrikant van amusementstoestellen) en het Duitse Wulff over.
In de jaren 1980 breidde Bally haar activiteiten en investeringen uit naar casinos, pretparken (Six Flags) en fitness clubs. Door de vele overnames had men nood aan extra cash en in 1988 verkocht men Midway samen met de flipperafdeling aan Williams. De Bally holding bestaat nog steeds maar houdt zich niet meer met amusementstoestellen bezig.

Harry Williams en de familie Stern

Harry Williams werkte in de jaren 1930 reeds voor Bally en Rock-Ola. In 1946 richtte hij zijn eigen firma op: Williams Manufacturing Company.
In 1949 werd Sam Stern in dienst genomen als Vice-President. Rond 1960 verkocht Harry zijn aandelen aan Sam, die zaakvoerder werd.

Rentenieren en stil zitten was niets voor Harry Williams. Hij startte in de jaren 60 opnieuw een eigen bedrijf op: Southland Engineering. Hieronder bracht hij het mini-golf spel Little Pro op de markt, dat nadien door Williams werd overgekocht en als 2-speler model werd uitgebracht. Harry bleef tot enkele jaren voor zijn dood flipper speelvelden ontwerpen (zelfs voor Stern Electronics).

In 1964 nam Seeburg (bekend van de jukeboxen) de firmas Williams en United over. Sam Stern kwam aan het hoofd te staan van beide dochterondernemingen. De activiteiden werden netjes verdeeld: Williams produceerde flipperkasten, schietkasten en videospellen, United was bekend om zijn bowling en shuffle spellen.
De Seeburg Corporation groep breidde haar activiteiten enorm uit en maakte zelfs muziekinstrumenten.

Sam Stern verliet Williams in 1976 en richtte zijn eigen bedrijf op: Stern Electronics Inc. Hij nam de flipperafdeling van het pas failliet gegane Chicago Coin over, en ook Universal Research Laboratories (URL) : een beginnend bedrijf van enkele ex-Seeburg ingenieurs die printplaten ontwikkelden.

Chicago Coin zelf bestond reeds vanuit de jaren 1930 en maakte allerlei amusementsspelen. Het was ook een familiebedrijf, in handen van de families Ginsburg and Wohlberg.
Het had eind jaren 1950 de firma Genco overgenomen, die ook flipperkasten hebben gemaakt.

Sam leidde de nieuwe firma Stern samen met zijn zoon Gary (die sinds 1973 bij Williams werkte). Ze produceerden flipperkasten, maar ook videospellen (Berzerk is hun meest bekende) en jukeboxen.
Hun laatste flipperkast maakten ze in 1982 (Orbitor One), de firma bestond nog tot 1984 en had ondertussen zelfs de afdeling van Seeburg overgenomen die jukeboxes produceerde, nadat die failliet gegaan waren.

Sterns Orbitor One flipperkast uit 1982 heeft zowel het Stern als Seeburg logo op de kopruit.

Nadien startte Gary Stern de firma Pinstar op, met de bedoeling van conversiekits te maken voor Bally flippers.
Deze waren echter geen succes door de opkomst van alpha-numerieke flipperkasten, die meer spelmogelijkheden boden.

In 1986 startte Gary Stern samen met enkele partners Data East Pinball. Dit nieuwe bedrijf nam een groot aantal ex-Pinstar en ex-Stern medewerkers over. Toen het slechter begon te gaan met Data East, nam Sega in 1993 deze flipper-afdeling over en werd het bedrijf hernoemd naar Sega Pinball. Eind 1999 besliste Sega om zich terug te trekken uit de steeds kleiner wordende markt, en nam Gary Stern zelf het bedrijf over. Het kreeg de naam Stern Pinball Inc.

Hier is wat Gary Stern me zelf te zeggen had over deze periode:
I worked at Williams in most summers from time I was 16 in 1961. In that year I starting working in the stockroom, and over the subsequent years I worked in all departments. Although Harry Willams has sold his ownership in to Sam many years before, he always worked with us. Further than working with us, he was near a 2nd father to me.
In 1964 Sam sold Williams to Seeburg. He remained at Williams as president until he retired, except for a 1 year stint as EVP of Bally.
When I graduated law school in January 1971, I went to work for a La Salle Street law firm, which was a corporate and business bankruptcy firm. In 1973 I left the practice of law and joined Williams full time. Sam was President.
In 1976, we left Williams and Sam retired. I bought and sold slot machines, including from Williams.
Chicago Dynamic Industries, Inc. dba Chicago Coin was owned by the Ginsburg and Wohlberg families. In 1976 that company was in default on its bank loans. The bank foreclosed, resulting in the bank's acquisition of all the CDI assets, including its factory. Investors including my brother and myself formed Stern Electronics, Inc., which purchased all these assets that formerly belonged to CDI. Sam worked there part time as vice president, but certainly was a moving force. My brother continued in his practice of medicine. I operated the company as president.
Harry passed away in the early 1980's. Sam passed away after a long illness in 1984. We operated the company until later 1984. The game business significantly changed and we closed Stern Electronics.
[Most people think Stern Pinball is a continuation of Stern Electronics]. Among my activities in the next few years was the design, manufacture and sale at Pinstar of the Gametron conversion kit for Bally pinball machines. In 1986 I interested Data East in an investment to create a new pinball company, and Data East Pinball, Inc. was formed. In 1994 we sold Data East Pinball to Sega, and we changed its name to Sega Pinball, Inc. In 1999, my group bought Sega Pinball, and we changed its name again to Stern Pinball, Inc.

Nicastro familie

Opnieuw naar begin jaren 1970. De Seeburg groep was overgenomen, kwam in financiele problemen en werd onder leiding van Louis Nicastro opnieuw zelfstandig en splitste zich nadien verder op. Williams als dochteronderneming bleef het echter zeer goed doen en na het faillissement van Seeburg in 1979 werd Williams Electronics een afzonderlijke onderneming.

Begin jaren 1980 werd Williams marktleider in flipperkasten (Bally was dat in de jaren 1970 en Gottlieb in de jaren 50 en 60) en veranderde haar naam in Williams Electronic Gaming, de holdingfirma werd Williams Industries.
In 1988 nam Williams de Bally Midway Manufacturing Company over, die flipperkasten en videogames produceerde. Deel van deze overname was dat men de Bally naam en logo nog steeds mocht gebruiken op flipperkasten. Vanaf dan maakte Williams afwisselend een flipperkast onder de namen Williams en Bally, maar alles kwam uit dezelfde Williams fabriek.

In 1991 werd Williams Gaming opgericht, een dochteronderneming die zich bezig hield met het ontwerpen van gokkasten. Die deed het uiteindelijk zo goed dat in oktober 1999 management onder leiding van Neil Nicastro (zoon van Louis) besliste om de flipperkast afdeling te sluiten omdat deze in verhouding minder goed rendeerde (alhoewel net Pinball2000 net was gelanceerd en de verkoop succesvol was). De intellectuele rechten over de flipperkasten en onderdelen werden later verkocht aan Illinois Pin Ball en The Pinball Factory / Mr Pinball Australia (die ze op zijn beurt heeft doorverkocht aan Planetary Pinball).

Atari en Capcom

Atari en Capcom zijn uitzonderingen in vergelijking tot de andere firmas die een lange geschiedenis van overnames en faillissementen hebben.
Het zijn ook geen familiebedrijven. Beiden hebben enkele jaren flipperkasten gemaakt (Atari van 1976 tot 1983) en Capcom van 1994 tot 1996) maar hebben zich dan teruggetrokken. De dochteronderneming van Capcom USA die de flipperkasten maakte noemde GameStar.

Midden 1996 was er een aankondiging dat Sega en Capcom onderzochten of ze beide flipper afdelingen konden doen samensmelten, maar dat is uiteindelijk niet gebeurd. Eind 1996 sloot Capcom Pinball de deuren.
In 2000 werden de rechten en onderdelen van Capcom Pinball opgekocht door Illinois Pin Ball, die nadien de Big Bang Bar flipperkast heeft gereproduceerd.