Over de prijs van Medieval Madness flipperkasten

Steeds opnieuw, op elk forum over flipperkasten, wordt om de paar maanden wel opnieuw dezelfde vraag gesteld: Wat maakt Medieval Madness nu zo speciaal en waarom is die zoveel duurder dan andere flipperkasten ?
Geen enkel ander model maakt zoveel discussies los over haar status, hype of prijs/kwaliteit verhouding. En het is geen recente trend, 10 jaar geleden had men reeds dezelfde verhitte discussies.

Prijzen van tweedehands flipperkasten

Eerst wat meer informatie over het normale prijsverloop van een flipperkast, en dan voornamelijk in Europa / Belgie zo als ik het heb gemerkt. Uitzonderingen zijn natuurlijk altijd mogelijk.

Voor het jaar 2000 waren er bijna geen particuliere verzamelaars, op een handvol na. Ze waren er wel, maar in een minderheid in verhouding tot het aantal exploitanten. Op locatie waren er nog voldoende flipperkasten te vinden, er was geen noodzaak om zo'n groot toestel voor thuis aan te kopen. De prijs van een gebruikte flipperkast was dan ook gelijkaardig voor alle modellen en ging in dalende lijn.
Sommige toppers (Addams Family, Twilight Zone, Indiana Jones, .. waren wel duurder dan minder leuke kasten (Judge Dredd, Popeye, Hurricane, ..) maar de verhoudingen bleven gelijkaardig.

Een flipperkast werd nieuw aangekocht door een exploitant, werd in cafe uit gezet en bracht zijn geld op.
Grote exploitanten met veel cafes hielden hun kasten enkele jaren bij en lieten ze roteren over al hun cafes. Dat bleef voortgaan tot ze te oud was (economisch afgeschreven, of gewoon te versleten), tot er grote kosten aan waren, of ze te weinig meer opbracht.
De restwaarde was maar heel laag. Sommige exploitanten sloopten zelfs flippperkasten die ze niet meer nodig hadden of onderdelen nodig hadden, of ze werden ingeruild bij aankoop van een nieuwe, of doorverkocht aan andere (kleinere) exploitanten die ze ook in hun cafes lieten rondgaan.

Het is namelijk zo dat een flipperkast die nieuw is op cafe de eerste weken goed opbrengt, maar na een periode zakt dit. Spelers raken een kast beu en er wordt minder op gespeeld. Dan moet de exploitant het toestel vervangen door een ander, en de cyclus begint terug. Sommige kasten zijn populairder dan andere, maar soms kan een kast heel snel maar weinig meer opbrengen en vraagt men een nieuwer model. Soms moet men na 1 a 2 maanden al een kast een locatie vervangen door een ander model.
Een exploitant met bv 5 cafes, die ze gemiddeld om de 2 maanden van lokatie verandert, moet zo minstens om de 10 maanden een nieuw model aankopen om zijn inkomsten op peil te houden.. Een kast terug in een cafe plaatsen waar die al heeft gestaan, kan heel lage inkomsten betekenen. Op die manier was er wel een periodieke vraag naar nieuwe modellen. De grote exploitanten waren kapitaalkrachtig genoeg om de nieuwste modellen aan te kopen, nadien werden die goedkoper aan de kleinere exploitanten verkocht, die ze op hun beurt exploiteerden.

Bestellingen van nieuwe flipperkasten gebeurden via grote distributeurs in elk land. Williams kondigde een nieuw model aan, distributeurs in elk land bestelden een aantal kasten. Meestal was men zeker van een minimum aantal kasten dat men kon verkopen (of was men bijna verplicht een minimum aantal af te pakken). Was een model echt populair dan bleef de productie verder draaien, en konden distributeurs nieuwe bestellingen plaatsen (omdat meer lokale exploitanten toch achteraf beslisten om nog een exemplaar te kopen). Maar eenmaal de productie van een model gestopt, was het finaal gedaan met dat model. Exploitanten moesten maar het volgende model kopen dat beschikbaar was. En komen overhead kosten aan te pas om de productielijn aan te passen naar een nieuw model, men moet opnieuw specifieke onderdelen bestellen (duurder want in kleinere hoeveelheden, enz).
Even tussendoor: Stern is de eerste producent die deze manier van werken wel gewijzigd heeft. Wanneer er voldoende vraag is naar een oud model (minstens 50 exemplaren) en het technisch nog mogelijk is (heeft men nog voldoende onderdelen, is de licentie nog geldig, ..) dan zal men een oud model opnieuw produceren.

De prijs van een gebruikte flipperkast hing vroeger vooral af van de leeftijd en de staat: een recente kast moest meer kosten dan een ouder model. Een hele populaire kast was wel duurder dan een niet zo populaire, maar die prijzen lagen in elk geval een pak lager dan de aankoopprijs, aangezien de kast al haar geld had opgebracht en boekhoudkundig was afgeschreven.

Zoals gezegd was er ook bijna geen interesse van particulieren, en de prijzen die ze wilden betalen was relatief laag. Een kast die nieuw 3000 euro had gekost, werd na 5 a 7 jaar aan particulieren verkocht voor 500 a 1000 euro maximum. Het aanbod was groter dan de vraag, exploitanten die veel meer geld vroegen, kregen ze niet verkocht.
Jongere kasten werden niet particulier verkocht, hun prijs was nog te hoog (dus geen vraag van particulieren), of exploitanten hadden niet de gewoonte om zo'n recente kast te verkopen want men hield ze liever zelf voor hun eigen exploitatie.

Rond het jaar 2000 veranderde deze situatie. De vraag naar flipperkasten door exploitanten was al enkele jaren aan het dalen, omdat ze steeds minder opbrachten op cafe. Daarom was Williams was in 1999 gestopt met flipperkasten maken. Enkel Stern maakte nog kasten, maar deze waren kwalitatief minder, maar weinigen hadden er interesse in. Er was weinig aanbod, maar tegelijk nog weinig vraag van exploitanten. De vraag van particulieren begon echter langzaam maar zeker te stijgen. Zeker vanaf rond 2003 kreeg de flipperhobby een grote boost. Het aantal verzamelaars is sindsdien spectaculair toegenomen. Dit kwam onder meer omdat veel spelers geen kast meer op locatie konden vinden, anderzijds was er een groep van mensen die als 20iger begin jaren 90 veel op cafe gespeeld hadden, zich nu gesetteld hadden, huis gekocht, en nu plaats hadden om de kast die ze zich nog van vroeger herinnerden zelf te kopen.
Dat verklaart dat de prijzen van tweedehands flipperkasten, zeker voor enkele gezochte modellen, langzaam aan begonnen te stijgen.

Deze trend heeft zich voortgezet. Vanaf 2010 ongeveer wordt de meerderheid van nieuwe Stern flipperkasten door prive personen aangekocht om thuis te zetten, en niet meer door exploitanten om ze op cafe te plaatsen. Stern heeft daar nu op ingespeeld door limited edition (LE) modellen te maken voor verzamelaars, en de PRO modellen zijn voor exploitanten om op cafe te zetten.

Prijsverloop van de Medieval Madness flipperkast

Gemiddeld gezien heeft de Medieval Madness flipperkast heeft dit traditionele prijsverloop van tweedehands flipperkasten bijna nooit gevolgd (lokale uitzonderingen zijn altijd mogelijk). De vraag was altijd groter dan het aanbod, en gebruikte modellen in goede staat waren soms duurder dan wat de kast nieuw had gekost. Veel mensen begrijpen dit niet. Het spel is leuk, maar niet dubbel zo leuk als bv een Attack from Mars, een gelijkaardige kast met waarvan een gelijkaardig aantal zijn geproduceerd. Daarom de steeds wederkerende vraag, wat MM zo speciaal en veel duurder maakt ten opzichte van andere flippers.

Kort samengevat komt het toch neer op het klassieke vraag en aanbod.
Medieval Madness was een populaire kast vanaf de eerste dag dat ze in exploitatie ging. De kast deed het gewoon echt goed op cafe en bracht meer geld op dan alle vorige modellen. Ze was ook universeel populair. Zowat elke speler vindt ze leuk (vanaf het eerste spelletje), ze spreekt een breed publiek aan. Door al deze factoren verdiende ze goed op elke locatie. Andere modellen flipperkast doen het bijvoorbeeld goed in een sporthal maar niet op cafe of omgekeerd. Dat is het grote verschil met alle andere modellen die de jaren ervoor waren gemaakt: wat populariteit en inkomsten betreft was Medieval Madness opmerkelijk beter.

Het initiele aantal bestellingen was mogelijk niet overdreven groot, of opvallend hoger dan met vorige modellen. Flipperkasten verloren al enkele jaren aan populariteit op cafe, steeds minder exploitanten wilden er nog in investeren. Niets gaf op voorhand aan dat Medieval Madness beter was of meer geld zou opbrengen dan andere modellen.
In 1997 steeg de dollar ook in waarde ten opzichte van europese munten. Door die prijsstijging hebben mogelijk ook een aantal exploitanten dit model overgeslagen omdat ze plots iets duurder was dan vorige modellen.
Zo heb ik gehoord dat er in Belgie geen enkele werd geimporteerd. In Frankrijk en Duitsland waren er wel veel te vinden.

Williams vorige model, NBA:Fastbreak, was geen succes. Later in het jaar op de Pinball Expo beurs verkocht Williams het zelfs tegen grote korting. Veel distributeurs hadden er nog onverkochte exemplaren van op voorraad toen de nieuwe Medieval Madness flipperkasten reeds binnen kwamen. Om toch nog van hun voorraad NBA kasten af te raken, vertelden ze niet allemaal dat het nieuwe model er al was.
Mede daardoor kwam de vraag naar Medieval Madness flipperkasten relatief traag op gang. Pas toen de eerste reeks geleverd was aan distributeurs en uitstond op cafe, zagen de exploitanten dat ze goed opbracht. Exploitanten die er een of twee hadden gekocht wilden er meer kopen, andere exploitanten die er geen hadden besteld, hoorden het succesverhaal en wilden er toch nog een hebben. Distributeurs plaatsten nieuwe grote bestellingen voor dit spectaculaire model bij Williams.

Met die extra bestellingen is er echter iets mis gelopen. De juiste reden zal nooit bekend worden, maar van bovenhand bij Williams werd beslist om te stoppen met de productie van Medieval Madness omdat het volgende model (Cirqus Voltaire) klaar stond.
Het is gissen naar de juiste redenen. Vaak wordt gezegd dat men distributeurs een les wou leren, omdat er vaak tot de laatste moment werd gewacht om een nieuw model te bestellen. Van SafeCracker had men teveel exemplaren geproduceerd en om alles toch verkocht te krijgen had Williams die aan dumpprijzen moeten verkopen. Bij andere modellen zoals No Good Gofers heeft Williams ook uitverkoop gehouden. Andere politieke redenen kunnen ook een rol gespeeld hebben - twee jaar later besloot Williams van de flipperkast afdeling te sluiten omdat deze niet voldoende opbracht in verhouding tot de gokkasten en de populariteit van flippers daalde - mogelijk had een kassakraker van een flipperkast al roet in deze plannen kunnen sturen.

Wat er ook van waar is, het gevolg kennen we. Van Medieval Madness werden maar 4016 exemplaren gebouwd, terwijl er nog bestellingen voor veel meer kasten binnen liepen. Distributeurs kregen maar de helft geleverd van wat ze zelf besteld hadden bij Williams, en kregen dageljiks nog nieuwe bestellingen binnen van exploitanten die er een wilden. Zelfs toen Cirqus Voltaire op het einde van zijn run was (met maar 2704 exemplaren, waarvan er ook een aantal tegen dumpprijs moesten worden verkocht), was er nog vraag naar nieuwe Medievals.

Blijkbaar is er toch nog voldoende vraag geweest dat Williams heeft onderzocht of men de produktie kon verder verlengen. Spijtig genoeg is die er niet van gekomen, men had minstens 1000 bestellingen nodig en raakte niet aan dit aantal.

De hype of bubble rond Medieval Madness is dus niet iets dat achteraf door verzamelaars is ontstaan. Die hype was er al toen MM pas op de markt kwam. Omdat distributeurs er geen meer van Williams geleverd kregen, boden sommigen grote dealers in de USA aan hun bestaande klanten aan om hun gebruikte MM over te kopen tegen de nieuwprijs waaraan ze die enkele weken of maanden ervoor hadden verkocht. Ze kregen die toch zonder probleem opnieuw verkocht. Maar de meeste exploitanten wilden ze tegen geen enkele prijs verkopen, want de kast bracht zoveel op dat ze veel sneller dan andere modellen haar aankoopprijs terugverdiende. Waarom zou men de kip met de gouden eieren slachten ?

Zeker de eerste jaren bleef de prijs daarom hoog. Rond 2000 kwamen de eerste MMs voor particulieren op de markt. De prijs was nog vrij hoog. Het was dan ook een recente kast die nog niet volledig afgeschreven was, en iedere exploitant had ondertussen wel al van deze fantastische flipperkast gehoord, bijna niemand deed ze goedkoop weg (op enkele uitzonderingen na die niet beseften dat ze veel meer konden vragen). Het aanbod was klein, als je er een wilde dan moest je soms enkele maanden zoeken en geluk hebben om een handelaar te vinden die er net een binnen had (en wist wat hij ervoor kon vragen). De prijs lag gemiddeld rond de 3500 a 4000 euro. Een nieuwe Stern flipperkast kostte ook ongeveer zoveel.

Ik heb vroeger eens gehoord dat de prijsstijging vooral in Duitsland is begonnen. Heb vroeger eens gehoord dat zeker 1 handelaar (en misschien meerdere, of die zijn gevolgd) merkte dat de vraag zo hoog was dat hij besloot van er geen meer voor minder dan 4000 euro te verkopen. Mensen betaalden toch die prijs. Vrij snel werd dat de richtprijs in Belgie en Nederland, waar er geen te vinden waren zodat je wel naar Duitsland moest gaan.

Uitzonderingen waren er altijd.. zo ken ik iemand die rond 2000 zijn MM in Duitsland voor 800dm had gekocht. Wees maar zeker dat hij zich bewust was dat hij het koopje van zijn leven gedaan had, want hij kon die dan al tegen 4000 euro verkopen.
In Frankrijk en andere landen hebben de prijzen achter gelopen, daar kon je nog koopjes doen. Vooral bij exploitanten die nog niet op internet zaten. Een kennis van me zocht (zal rond 2002 geweest zijn) een Addams Family en vond er een in Frankrijk. De exploitant had ook een MM en wilde een prijsje maken voor de 2 kasten samen. Die persoon heeft beide kasten gekocht, de MM in Belgie verkocht tegen de prijs van beide, en had zo zijn Addams Family gratis..
Dus niet elke MM kostte 4000 euro, maar als je een koopje had gedaan dan kon je wel winst maken.

Pas in de periode 2003 tot 2007 zijn er een groot aantal MMs op de markt gekomen en begon de prijs wat te zakken (gemiddeld 3000 tot 3500 euro). Je moest niet meer lang zoeken voor je er een te koop vondt (sommige handelaars hadden er 5 of 10 staan), maar je moest soms wel zoeken naar een in (heel) goede staat.
De lagere prijs kwam er niet perse door het grotere aanbod maar vooral door de daling in kwaliteit van het aanbod. De meeste goedkopere kasten hadden 5 tot 10 jaar in exploitatie gestaan en je zag het er aan. Sommige waren totaal op.
Ze werden ook geimporteerd bv uit Frankrijk en Italie.
Slijtage op het speelveld, versleten mechanismes zoals flippers die amper nog kracht genoeg hadden om de bal bovenop de ramp te krijgen, enz. De kasten hadden geen 10.000 maar 100.000 spelletjes op de teller. Andere modellen in zo'n staat zouden gesloopt worden (of nooit in zo'n staat raken omdat er gewoon nooit zo veel op gespeeld werd), maar Medievals werden toch nog vrij duur verkocht, gewoon omdat verzamelaars er per se een wilden hebben.

Dat vertekent wel een beetje het beeld dat sommige mensen van een Medieval hebben. Soms spelen ze ergens op zo een en vinden ze hem toch niet zo leuk. Het is een leuke kast, maar ze moet (vanzelfsprekend) in goede staat zijn. Een slecht afgesteld, kapot gespeeld exemplaar, is gewoon niet zo heel leuk.

10 MMs klaar voor export naar Australia. Foto door Bill Chavez.

Sinds 2007 begonnen de prijzen echter opnieuw te stijgen. Dit heeft opnieuw meerdere redenen.
Enerzijds is de bron nu echt wel opgedroogd, er zijn zo goed als geen meer die uit exploitatie komen. Zowat alle Medievals zijn nu in handen van verzamelaars of handelaars (of exploitanten die ze echt nooit willen verkopen).
Het aantal verzamelaars stijgt nog steeds elk jaar. Flipperkasten voor thuis worden steeds meer gevraagd, en elke nieuwe serieuze verzamelaar wil vroeg of laat toch een Medieval kopen (al is het maar om hem eens gehad te hebben en nadien terug te verkopen). Nieuwe verzamelaars beginnen met een of twee goedkopere flipperkasten, raken verslaafd, en kopen meer en duurdere modellen.

Tevens zijn er veel nieuwe wisselstukken voor dit model op de markt gekomen. Nieuwe cabinet stickers, plastics, ramps en zelfs nieuwe speelvelden. Het is nu mogelijk om een afgespeeld exemplaar te kopen en hem helemaal te restaureren naar (beter dan) nieuwstaat.
Tegelijk is er een nieuwe groep verzamelaars bij gekomen. Initieel waren de meeste verzamelaars mensen die graag op flipperkasten speelden en ze meer uit noodzaak kochten, omdat ze niet meer op cafe te vinden waren. Iedereen wou wel een zo mooi mogelijk model, of tenminste met een goede prijs/kwaliteit verhouding, maar een gebruikt toestel was voor de meesten ok. Zolang het maar goed speelde.
Nu er meer flipperkasten worden gerestaureerd (en er meer onderdelen beschikbaar werden), is er ook een groep verzamelaars bij gekomen die naar perfecte kasten op zoek zijn. Men wil gewoon een topkast kopen, maar ze moet ook in absolute topstaat zijn, en heeft hier de bijhorende prijs voor over.
Hierdoor is de gemiddelde prijs van topkasten serieus gestegen. Waar men enkele jaren geleden nog een Medieval voor 3500 kon vinden en 4500 tot 5000 betaalde voor een in heel goede originele staat, kan een MM in uitstekende staat nu dubbel zoveel kosten. Daar mag je echter niet van afleiden dat dezelfde kast die vroeger maar 3000 kostte, nu dubbel of driedubbel zoveel waard is !
De dure kasten nu zijn in veel betere staat, er is veel werk in gestoken en kosten aan gedaan (nieuwe stukken) om ze zo mooi te maken.

Wat misschien ook nog mee speelt is dat de kostprijs van nieuwe Stern flipperkasten ook mee gestegen is. De gemiddelde prijs van een mooie Medieval heeft deze al de jaren eigenlijk netjes mee gevolgd. Mogelijk heeft dat wat mee als richtprijs gespeeld, wanneer iemand 5000 euro wil betalen voor een nieuwe Stern, heeft men dat ook wel voor een mooie Medieval over. Nu is een nieuwe Stern limited edition al 6500 euro, en is de prijs van Medieval plots mee de lucht in geschoten..

In elk geval heeft men nu wat meer achtergrondinformatie over het prijsverloop en de geschiedenis ervan. Ik ga geen uitspraken doen over het prijsverloop naar de toekomst toe. Hopelijk geeft dit het antwoord op de steeds terugkomende vraag, waarom Medieval Madness meer kost (en het altijd al zo is geweest) dan een gelijkaardig ander model van flipperkast. Of het die prijs voor u waard is, is iets dat iedereen voor zichzelf moet bepalen.

Update 2019: Medieval Madness flippers opnieuw gemaakt door Chicago Gaming Company. Hier kan je een gloednieuwe MM 'remake' aankopen.