In memoriam: Leon Borré 5/9/1939 - 12/5/2012

De flipperwereld is een groot man verloren. Leon was de man achter de website www.flipper-pinball-fan.be en de zogenaamde 'Leon test eproms'. Eproms die hij zelf schreef om te helpen met de reparatie van cpu printplaten voor verschillende merken.

Leon ontmoette ik 12 jaar geleden voor het eerst. Hij had ook de weg gevonden naar de rec.games.pinball nieuwsgroep, ik was blij van er nog een belg te spreken tussen al die amerikanen. Toen ik enkele weken later een Stern Lectronamo projectje kocht, kon ik voor de reparatie van de cpu bij hem terecht.

Afspraak was bij hem thuis, hartje Gent. De deur ging open en Leon stelde zich voor. De ontvangst was heel hartelijk. Hij was een echte spraakwaterval met een passie voor flipperkasten en allerhande automaten.
We liepen door een smalle gang naar achter, terwijl hij me trots al zijn toestellen liet zien. Oude antieke jukeboxen, mechanische flipperkasten, nog meer (voornamelijk mechanische) speelautomaten. Tenslotte kwamen we in de ruimte waar zijn verzameling electronische flippers en zijn werkbank stond. Geen plekje bleef onbenut. Op zijn website stelt hij zichzelf voor met fotos van veel van deze toestellen.

Vooral de eerste jaren bezocht ik hem regelmatig. Ik was net een homepage over flipperkasten gestart (die later in deze website is uitgegroeid) en bij hem was het net hetzelfde, hij begon ook net een homepage te maken om zijn kennis delen. Ik vertaalde zijn eerste artikels naar het engels. Hij hielp met de reparatie van die Lectronamo en legde me ondertussen de basis uit van het troubleshooten. Echt de basis, hoe een logische probe te gebruiken bv, veel verder ben ik zelf nooit gekomen. Leon was de meester die schijnbaar moeiteloos alles repareerde.

Ik stond altijd vol bewondering voor het gemak waarmee hij bv een cpu fixte. In een oogwenk was die op de testbank aangesloten en met zijn oscilloscoop volgde hij alle signalen. Vaak had hij na enkele minuten al het probleem ontdekt. Soms zonder een schema te hoeven raadplegen, hij kende de werking Bally cpus uit zijn hoofd. Indrukwekkend.

Als gepensioneerd mainframe-technicus (aan de oude modellen die nog met lampen werkten) was het repareren van electronica een tweede natuur voor hem geworden. Elk probleem was een uitdaging voor hem. Niet enkel zocht hij naar de oplossing, hij probeerde steeds de werking van iets te doorgronden en hulpmiddelen te bouwen die volgende reparaties eenvoudiger maakten.

Een Bally solenoid/lamp driver tester (printje met ledjes op en schakelkastje voor de aansturing) was een van de eerste tools die hij ontwierp. Ik heb het toen zelf ook gebouwd en enkele maanden geleden nog gebruikt. Stond zelf verbaasd dat het al 12 jaar geleden was dat ik de gebruiksaanwijzing van zijn homepage had afgeprint.
Ik herinner me ook bij één van mijn eerste bezoeken dat hij me trots liet zijn dat hij aan zijn eerste Bally test-eprom werkte. Een lange papieren listing waarop hij handgeschreven assembler instructies had op neergepend. Lijntje onder lijntje, instructies zoals 'MOV xxx', doorgeknipt en een stukje papier tussen gekleefd waar een stuk code was tussen gevoegd en de volgende lijnen hernummerd, ..

Het waren zo'n dingen die me al snel deden beseffen dat Leon niet zomaar een flipperkast reparateur was. Hoeveel mensen op deze wereld kennen de werking van een cpu zo grondig dat ze de aansturing ervan op papier kunnen neerschrijven ??

Leons website groeide sterk in de loop der jaren. Ze werd steeds aangevuld naargelang hij nieuwe testers en eproms schreef, of bestaande verbeterde. Hij was ook een van de eersten die experimenteerden met het namaken van plastics en zelfs gieten van plastics met behulp van een mal. Als hij zelf iets nodig had om een flipperkast te repareren, zocht hij het uit en deelde zijn nieuwe kennis met de wereld. Grote projecten zoals de complete restauratie van een jukebox werden ook mooi gedocumenteerd.

De 'Leon test eproms' werden wereldberoemd, ze worden over de hele wereld gebruikt om defecte cpus opnieuw werkend te krijgen.
Leon moet ontelbaar veel uren achter zijn pc gespendeerd hebben, voor het beantwoorden van de talloze emails met technische vragen. Steeds deed hij de moeite om na te denken over het probleem en mee te zoeken naar een oplossing.
Hij deed het steeds met plezier, ook om er zelf van bij te leren. Geen uitdaging ging hij uit de weg. Terwijl andere reparateurs de minder populaire merken zoals Zaccaria en Nuova Bell links lieten liggen, verdiepte hij zich er graag in.

Leon was een trouwe bezoeker van de flipperkast beurzen. Het was altijd een blij weerzien met hem. Iedereen in België kende hem ondertussen wel, of vond vroeg of laat wel de weg tot bij hem thuis. Had je een kast met een probleem waar je zelf niet aan uit kon, dan wist je dat je altijd nog bij Leon terecht kon. Hij kreeg alles wel gerepareerd.
Iedereen kreeg een even hartelijk welkom. De passie straalde van hem af en zijn enthousiasme was aanstekelijk.

Een paar jaar geleden kreeg hij echter problemen met zijn gezondheid. Maar hij gaf de moed niet op en bleef zich bezig houden met wat hij graag deed: het werken aan flipperkasten. Hij liet ook iedereen weten dat wanneer je geen antwoord op een mail kreeg, die een week later wel zou komen, wanneer hij zich opnieuw beter voelde. Regelmatig mailde hij een groepje vrienden met updates, steeds positief nieuws, vooruitkijkend naar de toekomst. Daarom was van zijn overlijden zo'n onverwachte schok. De meesten hadden enkele weken geleden nog contact met hem of hem nog ontmoet, alles leek in orde. Leon zou er altijd zijn, Leon was immers onsterfelijk.

Niet enkel de mensen in België die hem kenden waren bedroefd om het verlies van een vriend, maar ook wereldwijd. Nu pas werd duidelijk hoeveel vrienden hij online had. Hoeveel mensen hij hielp via email. Hoevelen gebruik maken van de eproms.

Het moge duidelijk zijn dat dankzij Leons werk en inzet, talloze flipperkasten konden worden gerepareerd in al die jaren.
Zijn website blijft alvast leven: in januari heeft hij met Hans Balk afgesproken dat die een mirror zal houden op http://leon.flipperwinkel.nl/www.flipper-pinball-fan.be/index.html
Een stukje van Leon blijft ook bestaan in zijn test eproms. Hopelijk worden ze gebruikt om nog veel flipperkasten te repareren, en blijft Leon onsterfelijk met elke cpu die hij zo nog helpt repareren..

Vaarwel Leon. Bedankt voor je vriendschap en alles dat je voor het flipperen gedaan hebt.