Hoe schade door gelekte batterijen neutraliseren

Batterijen worden in elk merk en model van electronische flipperkast gebruikt. Ze dienen om instellingen bij te houden (moeilijkheid, aantal ballen, ..) en tellers (aantal spellen, opbrengst, high scores en veel meer).
Het probleem is dat batterijen vroeger of later beginnen te lekken. Dat kan zijn omdat ze te oud zijn, leeg zijn, of soms door externe invloeden zoals hitte of vochtigheid. Soms hebben ze zelfs een fabricagefout waardoor nieuwe batterijen al enkele dagen of weken na installatie beginnen te lekken. Wat de reden dan ook is, batterijen in flipperkasten moet je regelmatig inspecteren want vroeger of later zullen ze lekken en schade aanrichten !
Eenmaal een batterij begint te lekken, tast de vloeistof erin de printplaten aan. Elke electronische component die ermee in aanraking komt kan kapot gaan. Omdat het om een traag werkend proces gaat, wordt de schade vaak niet snel genoeg opgemerkt. De batterij kan lekken maar nog voldoende spanning bewaren zodat de flipperkast nog goed opstart en geen fout geeft. Wanneer een component het uiteindelijk begeeft en de flipperkast niet meer opstart, heeft de lek zich meestal al zo uitgebreid dat een groot gedeelte componenten is aangetast en soms te groot is om nog te repareren.

Om de zaken nog erger te maken, zitten de batterijen altijd op de cpu printplaat. Dat is de computer die heel het spel controleert. Is deze kapot, dan kan je niet meer spelen. Voor sommige modellen zijn nieuwe vervangings printplaten gemaakt, maar ze zijn meestal vrij duur (tussen 200 en 300 euro). Voor sommige modellen, zoals de populaire WPC-95 flipperkasten (waaronder Medieval Madness, Attack From Mars, Scared Stiff en Cactus Canyon), zijn nieuwe vervangprintplaten gewoon niet te krijgen. Enkel gebruikte printplaten zijn soms te koop, en ook vrij duur.
Voorkomen van schade aan deze printplaten is dan ook aan te raden ! Voor meer informatie hierover, lees mijn artikel over de Factory Settings Restored boodschap.

Williams System 11 games tonen 'Adjustment Failure' (of 'ADJUST FAILURE' op spellen met kleinere scoredisplays), WPC flipperkasten waarschuwen voor lege batterijen met 'Factory Settings Restored'

Plaats van batterijen in flipperkasten

Het juiste model en de plaats van de batterij is verschillend naargelang het merk en type van flipperkast, maar ze bevinden zich altijd in de kopkast.
Meer informatie: Hoe een flipperkast open maken.

Oude Bally en Stern electronische flipperkasten hebben een oplaadbare batterij. Die zit aan de onderkant van de cpu print, en lijkt op een iets grotere AA batterij.
Gottlieb System80 flippers hebben een oplaadbare DataSentry batterij. Die zit aan de linkerzijde van de cpu (alhoewel in sommige modellen deze printplaat op zijn kant is gemonteerd). Het is een zwart blokje van een goede 2cm breed, met 'DataSentry' in witte letters erop.
Alle electronische Williams flipperkasten (de oudere tot en met de meest recente WPC-95) gebruiken drie AA batterijen (gewone, niet oplaadbaar).
Data East, Sega en de eerste Stern flippers gebruikten ook drie gewone AA batterijen.
De meest recente Stern flipperkasten gebruiken een lithium knoopbatterij.

Met uitzondering van de meest recente Stern flippers, moet je bij alle andere merken en modellen de batterij weghalen. De meeste oplaadbare batterijen kan je gewoon afknippen/afsolderen en je kan blijven spelen. Flipperkasten met AA batterijen hebben de spanning nodig om goed op te starten, hierbij installeer je best een losse batterijhouder.

Stern flipperkasten zoals Lord of the Rings hebben een ander type batterijhouder in vergelijking tot Williams/Data East (waarbij alle 3 batterijen de + aan dezelfde zijde hebben). De batterijen zijn in wisselende positie, een losse batterijhouder moet je hier anders inpluggen.

Batterijschade identificeren en herstellen

Panikeer niet wanneer je gelekte batterijen ontdekt in je flipperkast. Meestal is de schade nog te herstellen. Soms kan je dit zelf doen, soms moet je er iemand bij halen die meer ervaring heeft in dit soort reparaties. Het belangrijkste is dat je actie onderneemt en het probleem niet negeert.
Het gevaar met gelekte batterijen is dat je de schade en de lekkage volledige moet neutraliseren. gewoon de bron van de lek (de kapotte batterij) wegnemen is niet voldoende om het probleem op te lossen. De bestaande gelekte vloeistof en schade blijft inwerken en uitbreiden !
AA batterijen lekken een vloeistof die een base is. Dat kan je neutraliseren met een zuur. Azijn wordt hier vaak voor gebruikt.
De werkwijze is van alle aantasting te neutraliseren, door ze met behulp van een tandenborstel met azijn te schrobben. Daarna goed spoelen met gedistilleerd water of alcohol. Wanneer er veel schade is, dan zal je schuurpapier of zelfs een kleine zandstraler moeten gebruiken.

Deze externe batterijhouder zat in mijn eigen Bally Cirqus Voltaire flipperkast. De batterijen hadden gelekt, gelukkig hebben ze enkel de batterijhouder aangetast en niet een dure printplaat !

Wanneer je geluk hebt, is enkel de batterijhouder zelf aangetast. Kan je niet solderen en zijn enkel de veertjes van de batterijhouder aangetast, haal de corrosie er dan zo veel mogelijk af met azijn en een borsteltje. Best is dat je de batterijhouder volledig weghaalt (hem afknipt of lossoldeert) en een nieuwe installeert.
Bekijk de printplaat heel goed, om zeker te zijn dat er niets op de print gelekt is. Soms zit de lek onder de batterijhouder zelf (daarom is het belangrijk van hem eraf te halen).
Kijk ook naar de achterzijde van de printplaat, soms kan je daar de lek zien, het ziet er uit als een donkere, vochtige plek.

Wat veel mensen verbaasd van staan, is dat de schade zich heel ver kan verspreiden. Ze kan zelfs door de draden overslaan op andere printplaten ! Soms ziet de onmiddellijke omgeving van de batterijhouder er nog goed uit en zijn andere printplaten ernstig aangetast.

Dit printplaatje bevindt zich in op de bodem van de onderkast van een Gottlieb flipperkast. Er zit bijna twee meter aan electrische draad tussen dit en de cpu met de batterij, toch is hier veel corrosie te zien !

Vaak wordt de batterij schade te laat ontdekt en heeft de lek zich van de batterijhouder naar de printplaat verplaatst/ De schade ziet er anders uit naargelang de ernst en de duurtijd van de lek. Als de base vers gelekt is, ziet het er uit als een donkere vochtige vlek. Meestal kan je dit zelf herstellen met azijn.

Is de schade ouder maar opgedroogd, dan zie je dit vaak aan dof soldeersel. Goed soldeersel is mooi blinkend, zilverkleurig.
Componenten met batterijschade zien er dof uit, pootjes van chips zijn dof grijs, .. Vaak zal de printplaat nog goed werken en kan je de schade zelf neutraliseren. Als je geluk hebt dan doe je dit goed en zal de schade niet verder uitbreiden, maar als je pech hebt en een stukje overslaat of de schade te erg was, kan het nog zijn dat bepaalde componenten in de toekomst het gaan begeven. Om goed te zijn en een betrouwbare herstelling te doen, moet je alle aangetaste componenten vervangen.

De meest ernstige schade is er wanneer je groene corrosie ziet. Die is agressiever en vreet baantjes op printplaten weg maar ook componenten zelf gaan ervan kapot. Zelfs weerstanden en diodes begeven het op den duur. Wanneer je dergelijke schade aantreft, is het veiligste dat je hier zelf niet aan begint (tenzij je wat van electronica kent) maar de printplaat laat herstellen door iemand die hier ervaring mee heeft, of uitzoekt naar een nieuwe printplaat.

Batterij schade op een Gottlieb System80 cpu printplaat. De batterij zelf is verwijderd (je zit nog de lege plek en de gaten waar ze was vastgesoldeerd). De gelekte vloeistof is nog aanwezig (donkere vochtige plek). Zowat elke component in deze foto is aangetast en moet vervangen worden. Onderaan zie je dof grijs soldeersel. De rij weerstanden in het midden bovenaan hebben groene aantasting. De schade zit waarschijnlijk ook onder de dip-switches die best ook vervangen worden.

Ik zag ooit een Bally Twilight Zone. De kast startte niet meer op. De eigenaar had de kast voor ongeveer zes maanden, en van de ene dag op de andere stopte ze met spelen. Bij nadere inspectie bleek het probleem veroorzaakt te worden door batterijschade. Op het eerste zicht zag de printplaat er goed uit en was er van een gelekte batterij geen schade, maar de onderzijde van grote chips en de binnenzijde van de pootjes was nog steeds groene corrosie zichtbaar.
Waarschijnlijk had de vorige eigenaar netjes de schade geneutraliseerd (volgens de gekende procedure) en was alle zichtbare corrosie verwijderd. Hij had echter geen ICs losgesoldeerd om eronder te reinigen. Daar was de groene corrosie nog aanwezig en kon haar vernietigende werk verder doen.
De enige goede oplossing is om alle componenten los te solderen en te vervangen.